Cukrzyca bez mitów: jak wygląda nowoczesne podejście do diety i stylu życia osób z podwyższonym poziomem cukru

Wiele osób, słysząc diagnozę „cukrzyca” lub nawet tylko „stan przedcukrzycowy”, wpada w panikę i natychmiast zaczyna wdrażać restrykcyjne diety, odmawia sobie przyjemności, a nierzadko rezygnuje ze świątecznych czy rodzinnych spotkań przy stole. Często jednak decyzje te nie mają podstaw medycznych, lecz wynikają z obiegowych opinii i fałszywych przekonań. W rzeczywistości wielu ostrzeżeń dotyczących życia z cukrzycą nie da się obronić na gruncie współczesnej wiedzy medycznej. Warto więc rozprawić się z najczęstszymi mitami i spojrzeć na temat racjonalnie.

Cukrzyca to nie tylko „efekt cukru”

Pierwszy, niezwykle powszechny mit mówi, że głównym winowajcą w rozwoju cukrzycy jest cukier w diecie. Choć to logiczne uproszczenie, rzeczywistość jest o wiele bardziej złożona. Według ekspertów, takich jak specjaliści z Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego, cukrzyca rozwija się wskutek wielu nakładających się czynników. Genetyczne predyspozycje, styl życia, aktywność fizyczna, sposób odżywiania oraz wpływy środowiskowe – wszystko to odgrywa ważną rolę.

Owszem, nadmiar cukru może prowadzić do nadwagi, a ta z kolei zwiększa ryzyko zachorowania, jednak nie każda osoba z nadprogramowymi kilogramami zachoruje na cukrzycę. Równie dobrze choroba ta może pojawić się u osób szczupłych, ale genetycznie obciążonych lub prowadzących siedzący tryb życia.

Słodycze a cukrzyca – czy trzeba z nich rezygnować?

Często można usłyszeć, że osoba z cukrzycą nie powinna jeść słodyczy w ogóle. I tu pojawia się kolejna nieścisłość. Otóż spożycie cukru nie jest zakazane, lecz musi odbywać się w sposób kontrolowany i świadomy. Największym zagrożeniem są nie tyle same słodycze, co ich ilość i częstotliwość spożywania. To nadmierna podaż cukrów prostych i słodkich napojów gazowanych prowadzi do wahań poziomu glukozy, które z czasem mogą pogarszać kontrolę metaboliczną.

Osoby chore na cukrzycę mogą sięgać po desery czy czekoladę – jednak muszą wliczać te produkty do swojego dziennego bilansu energetycznego i węglowodanowego. Dużą pomocą okazują się dziś aplikacje, które pozwalają monitorować spożycie w czasie rzeczywistym.

Czym powinna być dieta cukrzycowa?

Kiedyś funkcjonowało przekonanie, że osoby z cukrzycą muszą przestrzegać zupełnie odrębnej diety, niemającej nic wspólnego z normalnym jadłospisem. W praktyce jednak chodzi o dobrze zbilansowany model odżywiania, który z powodzeniem może być stosowany przez wszystkich – zarówno zdrowych, jak i tych z cukrzycą typu 2.

Podstawą codziennego menu powinny być produkty o niskim indeksie glikemicznym – czyli takie, które nie powodują gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi. Należą do nich:

• warzywa i owoce (szczególnie niskocukrowe, np. jagody, truskawki, jabłka),

• pełnoziarniste produkty zbożowe (brązowy ryż, razowy chleb, kasze),

• rośliny strączkowe,

• chude mięso, ryby,

• tłuszcze roślinne, takie jak oliwa z oliwek czy olej lniany.

Zaleca się unikanie potraw wysokoprzetworzonych, zawierających dużo nasyconych tłuszczów, cukru i soli. Ale równie ważne jak jakość jedzenia jest jego ilość – posiłki powinny być regularne i niezbyt obfite, co pozwala uniknąć nagłych skoków glukozy.

Czy insulina to znak porażki?

Wielu pacjentów z cukrzycą typu 2 traktuje moment, w którym lekarz proponuje insulinoterapię, jako dowód własnej porażki. Tymczasem nie jest to ani kara, ani ostateczność. Cukrzyca typu 2 to choroba postępująca – z czasem organizm wytwarza coraz mniej insuliny i jej działanie jest osłabione. W takiej sytuacji naturalną konsekwencją jest konieczność dostarczenia tego hormonu z zewnątrz.

W przypadku cukrzycy typu 1 podawanie insuliny jest koniecznością od początku, ponieważ organizm całkowicie traci zdolność jej produkowania. W obu przypadkach celem terapii jest to samo – utrzymanie glukozy w ryzach i zapobieganie powikłaniom. Kluczowe jest to, aby odpowiednio dobrać dawki i prowadzić samokontrolę.

Aktywność fizyczna a poziom cukru

Jeszcze jednym mitem, który krąży wśród pacjentów, jest obawa przed ruchem. Niektórzy sądzą, że wysiłek może być groźny dla diabetyków. Nic bardziej mylnego! Regularna aktywność fizyczna to jeden z najważniejszych filarów terapii. Ćwiczenia – zarówno aerobowe (np. szybki marsz, pływanie, jazda na rowerze), jak i siłowe – zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę. Dzięki temu organizm lepiej gospodaruje glukozą i łatwiej jest utrzymać jej poziom w normie.

Ćwiczenia wpływają również na spadek masy ciała i poprawiają ogólne samopoczucie. Nie trzeba od razu zapisywać się na siłownię – wystarczy 30 minut ruchu dziennie, by już po kilku tygodniach zauważyć poprawę.

Stan przedcukrzycowy – sygnał ostrzegawczy, nie wyrok

Zdarza się, że u pacjenta wykrywane są niewielkie podwyższenia poziomu cukru, które nie kwalifikują jeszcze do rozpoznania cukrzycy. Wiele osób bagatelizuje ten wynik, uznając, że „to jeszcze nic”. Tymczasem jest to poważny sygnał, że należy działać – i to natychmiast.

Stan przedcukrzycowy oznacza, że organizm już teraz ma trudności z regulowaniem poziomu glukozy. Jeśli nie zostaną wprowadzone zmiany – w diecie, stylu życia, poziomie aktywności – ryzyko rozwinięcia się pełnoobjawowej cukrzycy w ciągu najbliższych 10 lat wzrasta drastycznie.

Z tego powodu warto potraktować taki wynik jako okazję do zmiany. Zmniejszenie masy ciała choćby o kilka kilogramów, zwiększenie codziennego ruchu oraz odstawienie słodkich napojów może przynieść zaskakująco dobre efekty.

Diagnoza to nie koniec świata

Choć diagnoza cukrzycy może brzmieć groźnie, nie oznacza ona końca normalnego życia. Dzięki postępowi w medycynie i szerokiemu dostępowi do wiedzy, dziś osoby chore mogą żyć aktywnie, smacznie się odżywiać i unikać groźnych powikłań – pod warunkiem, że podejmą świadome działania.

Najlepszym rozwiązaniem jest ścisła współpraca z diabetologiem i dietetykiem, którzy pomogą ułożyć plan działania dostosowany do indywidualnych potrzeb. Cukrzyca nie jest chorobą, którą można „wyleczyć” – ale jest schorzeniem, które przy odpowiedniej opiece daje się skutecznie kontrolować przez wiele lat.

Nie trzeba rezygnować ze świąt, deserów ani rodzinnych spotkań. Trzeba natomiast mieć wiedzę i świadomość – to one są największym sprzymierzeńcem w walce o zdrowie i dobre samopoczucie.