Dlaczego mózgi kobiet wolniej się starzeją?

Badania naukowe wskazują, że kobiety żyją dłużej niż mężczyźni, a ich mózgi starzeją się wolniej, co przekłada się na większą odporność na pogorszenie funkcji poznawczych. Najnowsze badania sugerują, że kluczową rolę w tym procesie może odgrywać drugi chromosom X.

Chromosom X jest jednym z chromosomów płciowych; kobiety posiadają dwie jego kopie, podczas gdy mężczyźni mają jeden chromosom X i jeden Y. U kobiet jeden z chromosomów X ulega inaktywacji, tworząc tzw. ciałko Barra, co oznacza, że jest on w stanie uśpienia. Jednak zespół naukowców z University of California San Francisco odkrył, że u myszy w wieku odpowiadającym 65 latom ludzkiego życia, wcześniej nieaktywny chromosom X zaczyna wykazywać ekspresję genów. To odkrycie zostało opublikowane w czasopiśmie “Science Advances”.

W trakcie badań naukowcy stworzyli nową linię myszy, łącząc dwa różne szczepy laboratoryjne, i wyciszyli jeden z chromosomów X. Dzięki znajomości kodu genetycznego tych szczepów mogli śledzić ekspresję poszczególnych genów i przypisywać je konkretnym chromosomom. Analizując hipokamp – obszar mózgu kluczowy dla procesów uczenia się i pamięci, który z wiekiem ulega pogorszeniu – stwierdzili, że w różnych typach komórek tego regionu około 20 genów zaczęło wykazywać ekspresję dzięki aktywacji wcześniej uśpionego chromosomu X. Wiele z tych genów jest związanych z rozwojem mózgu.

• CZYTAJ: Samotność w Polsce rośnie. Bliskość to luksus?

Szczególną uwagę zwrócono na gen PLP1, którego ekspresja w hipokampie starszych samic myszy była wyższa niż u samców, co może być związane z aktywacją drugiego chromosomu X. Gen ten odpowiada za budowę osłonki mielinowej chroniącej aksony, umożliwiając im przekazywanie sygnałów. Zwiększenie ekspresji PLP1 u starszych myszy obu płci poprawiło wyniki w testach uczenia się i pamięci.

Dena Dubal, profesor neurologii i współautorka badania, podkreśliła, że kobiece mózgi starzeją się wolniej i wykazują mniej deficytów poznawczych w porównaniu z mężczyznami. Wyniki sugerują, że uśpiony chromosom X aktywuje się w późniejszym życiu, prawdopodobnie spowalniając spadek funkcji poznawczych.

• CZYTAJ: Pieniądze szczęścia nie dają. Dlaczego mówią tak zazwyczaj Ci, którzy je mają?

Badania nad biologią kobiet nabierają tempa, co pozwala lepiej zrozumieć różnice płciowe i ich wpływ na zdrowie oraz choroby. Chromosom X staje się coraz częściej obiektem badań, zwłaszcza w kontekście starzenia się mózgu i chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Obecnie naukowcy planują sprawdzić, czy drugi chromosom X aktywuje się również u starszych kobiet. Wstępne analizy tkanek mózgowych wykazały podwyższony poziom PLP1 w tych samych obszarach mózgu co u samic myszy. Jeśli te wyniki zostaną potwierdzone, mogą przyczynić się do opracowania terapii zapobiegających spadkowi zdolności poznawczych w starszym wieku.